Server (Sunucu) Nedir? Ne İşe Yarar? Çeşitleri Nelerdir?

Sunucu (Server), istemci olarak da bilinen başka bir bilgisayar programına ve kullanıcısına hizmet sağlayan bir bilgisayar programına veya cihaza verilen isimdir. Sunucular (Serverlar), bir ağda depolama, veri paylaşımı, yazılım uygulamaları, e-posta, web siteleri, veritabanları ve diğer işlevleri sağlamak için kullanılabilir.

Sunucular, kullanım amaçlarına göre değişmek ile birlikte genellikle yüksek performans, güvenilirlik ve güvenlik özellikleri ile donatılmıştır. Genellikle verileri depolayan ve paylaşan bilgisayarlar olarak düşünülür ve işlem gücü gerektiren uygulamalar için kullanılırlar.

İnternette, “Sunucu (Server)” terimi genellikle bir web dosyası için istekleri alan ve bu dosyaları isteği gönderen istemciye yanıt olarak dönen bilgisayar sistemini ifade eder. Kullanıcı/Server programlama modelinde server (sunucu), web sitesinin dosyalarının barındırılmasında, dosyaların işlenmesinde ve kullanıcılardan gelen isteklerin yanıtlanmasında aktif olarak görev alır.

Server (Sunucu) Ne İşe Yarar?

Sunucu (server), ağ üzerindeki diğer bilgisayarlar veya cihazlar ile iletişim kurarak belirli kaynakların depolanmasında, yönetilmesinde, işlenmesinde ve paylaşılmasında kullanılır. Sunucuların kullanım amaçlarına göre birçok farklı işlevi olabilir.

İşte sunucuların bazı temel işlevleri:

1. Dosya ve veri paylaşımı: Sunucular, ağ üzerindeki diğer bilgisayarlar ve cihazlar ile dosya ve veri paylaşımı yapmak için kullanılır. Bu, kullanıcıların dosya ve verilere, farklı konumdan erişmelerine ve yönetmelerine olanak tanır.
2. E-posta hizmetleri: Sunucular, e-posta trafiğini yönetmek, e-postaların saklanması, gönderilmesi ve alınması için kullanılabilir. Sunucular üzerinden sağlanan e-posta hizmetleri, her tür kuruluş için önemlidir. Kullanım amaçlarına göre birçok farklı türde e-posta sunucusu olabilir.
3. Veritabanı hizmetleri: Sunucular, veritabanlarını saklamak ve erişim sağlamak için kullanılır. Bu, kullanıcıların belirli verileri merkezi bir konumdan depolamalarına, yönetmelerine ve erişmelerine olanak tanır.
4. Web sitesi hizmetleri: Sunucular, web sitelerinin barındırılması ve oluşturulmasında kullanılabilir.
5. Uygulama sunucusu: Sunucular, uygulama sunucusu olarak kullanılabilir. Sunucular kullanılarak uygulamaların merkezi bir konumdan yönetilmesini ve erişilmesini sağlanır.

Web dünyasında sunucular, veri tabanı bulundurur, bir ağı yönetir ve uygulama ya da dosya paylaşımının yapılmasını sağlar. Sağladıkları bu hizmetler ile sunucular, web dünyasının oluşumunda ve gelişiminde temel taşlarından biri olarak görev almaktadır.

Server (Sunucu) vs Masaüstü Bilgisayar

Masaüstü bilgisayarlar (kişisel bilgisayarlar – PC) genellikle kişisel kullanım ve/veya küçük işletmelerde kullanım için tasarlanmıştır. Tipik olarak, masaüstü bilgisayarlar, tek bir kullanıcının kullanımı için tasarlanmıştır ve birçok farklı görevi yerine getirebilir, örneğin; belge işleme, web tarama, video izleme, oyun oynama vb. Öte yandan, sunucular, genellikle büyük kuruluşlar ve/veya işletmeler tarafından kullanılır. Sunucular, diğer bilgisayarlar ve cihazlarla dosya ve veri paylaşımı, e-posta yönetimi, web siteleri barındırma, uygulama barındırma, veritabanı yönetimi vb. gibi belirli görevler için tasarlanmıştır. Sunucular, birden fazla kullanıcıya hizmet vermek için tasarlandıkları için yüksek işlemci gücü, bellek ve depolama kapasitesine sahiptir.

Server (Sunucu) Çeşitleri Nelerdir?

Sunucuların çeşitli türleri vardır ve her biri farklı bir işlevi yerine getirir.

İşte bazı temel sunucu çeşitleri:

1. Dosya Sunucusu: Dosya sunucuları, ağ üzerindeki diğer bilgisayarlar ve cihazlarla dosya ve veri paylaşımı yapmak için kullanılır. Bu sunucular, büyük işletmelerde veya kuruluşlarda, çalışanların dosya ve belgeleri merkezi bir konumdan yönetmelerine yardımcı olur.
2. E-posta Sunucusu: E-posta sunucuları, e-postaların yönetimi ve saklanması için kullanılır. Bu sunucular, gelen ve giden e-postaları yönetir, spam filtrelemesi yapar ve kullanıcılara e-postalarını yönetmek için çeşitli araçlar sunar.
3. Veritabanı Sunucusu: Veritabanı sunucuları, veritabanlarını barındırmak ve erişmek için kullanılır. Veritabanı sunucuları, veritabanlarının depolanması, güncellenmesi ve yönetimi için gereken yazılım ve araçlara sahip sunuculardır.
4. Web Sunucusu: Web sunucuları, web sitelerinin barındırılması ve oluşturulması için kullanılır.
5. Uygulama Sunucusu: Uygulama sunucuları, uygulamaların barındırılması ve yönetilmesi için kullanılır. Uygulama sunucuları, uygulama geliştiricilerinin uygulamaları merkezi bir konumdan yönetmelerini ve kullanıcıların uygulamalara erişmesini sağlar.
6. Sanallaştırma Sunucusu: Sanallaştırma sunucuları, birden fazla sanal sunucuyu tek bir fiziksel sunucuda çalıştırarak kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlar. Sanallaştırma sunucuları, genellikle hosting hizmetlerinde ve/veya veri merkezlerinde kullanılır.
7. DNS Sunucusu: DNS sunucuları, sunucuların IP adreslerini alan adlarına çevirmek için kullanılan sunuculardır. DNS sunucuları sayesinde istemciden gönderilen isteklerde kullanılan alan adları, ip adresleri ile eşleştirilerek kullanıcıların web sitelerine erişmeleri sağlanır.
8. FTP Sunucusu: FTP sunucuları, dosya transferi protokolü (FTP) kullanarak dosya ve veri paylaşımı yapmak için kullanılır. Bu sunucular, ağ üzerindeki diğer bilgisayarlar ve cihazlarla dosya ve veri paylaşımı yapmak için kullanılır.
9. Proxy Sunucusu: Proxy sunucuları, ağda gerçekleştirilen çok çeşitli işlemlerde kullanılan ara sunuculardır. Proxy sunucular, kullanıcıların internete bağlanırken IP adreslerini gizlemelerine ve internet erişimini daha güvenli hale getirmelerine olanak tanır. Proxy sunucular bir filtre gibi çalışabilir. İstemciden gelen isteği alarak gelen isteği ana sunucuya iletmeden önce inceleyebilir ve gerekli şartlar sağlanırsa isteği ana sunucuya iletebilir veya yanıtı direkt kendi önbelleğinden dönebilir.

Bu sunucu türleri, belirli işlevleri yerine getirirken, bazı sunucular birden fazla işlevi yerine getirebilir. Örneğin, bir sunucu hem dosya paylaşımı hem de web barındırma hizmeti sunabilir.

Server (Sunucu) Bileşenleri Nelerdir?

Bir sunucunun sağlıklı bir şekilde çalışabilmesi için gerekli olan temel bileşenler aşağıda listelenmiştir.

• Fiziksel donanım (Hardware): Verileri depolamak ve gelen istekleri işlemek için gerekli olan sunucunun temel donanımları. Örneğin: İşlemci, Hard Disks, SSD’ler, Ram vb.
  • Fiziksel donanımların kalitesi ve performansı sunucunun yanıt verebilirliğini ve çalışma hızını doğrudan etkiler.
• İnternet bağlantısı: Sunucuyu dış dünyaya (bağlantılara) açmak, erişebilir kılmak için gereklidir.
• İşletim Sistemi: Sunucunun gelen istekleri ve görevleri işleyebilmesi için gerekli Windows, Mac, Linux ve Unix gibi bir işletim sistemi.
• Veri Tabanı: Verilerin depolanması için gereklidir. Sunucuda barındırılacak veriler, MongoDB, GraphQL ve MySQL gibi veri tabanı tipine göre saklanacaktır.
• Web Server Yazılımları: Sunucu üzerinde web site barındırma işlemi uygulandığı durumda, sunucunun HTTP isteklerine yanıt verebilmesi ve web işlevlerini yerine getirmesi için gerekli yazılımlar. HTTP web serverlar ve sunucu tarafında web sitesini oluşturmak için kullanılan yazılımların tümü bu kategoride yer alır. Örn: Python, PHP, NodeJs, Apache, Nginx vb.

Bilgisayarlar Sunucuya Nasıl Erişebilir?

Temelde sunuculara bağlanmak isteyen tüm bilgisayarlar, bağlanmak istedikleri sunuculara ağ bağlantısı üzerinden erişebilirler. Sunucuların bağlı oldukları local ağdaki diğer cihazlarda sunucuya aynı ağ üzerinden erişebilirler.

Sunucu ile aynı ağ üzerinde bulunan bilgisayarlar, sunucuya bağlanmak için kullanılan bir protokol olan network protocol’ü kullanarak sunucuya bağlanabilirler.

Örneğin, web sitesi yayınlamak için kullanılan bir sunucunun çalışabilmesi için sunucunun HTTP protokolü üzerinden web trafiği alması ve yanıt vermesi gerekir. Sunucunun HTTP protokolü üzerinden web isteği alıp yanıtlar göndermesi için web server uygulamaları kullanılır. Örn: Nginx, Apache vb.

Diğer protokoller arasında FTP (dosya transfer protokolü), SMTP (basit posta aktarım protokolü), SSH (güvenli kabuk protokolü) ve daha birçok protokol yer almaktadır.

Bağlantı kurulduktan sonra, diğer bilgisayarlar, sunucunun kaynaklarına erişebilirler. Örneğin, bir sunucu, dosya paylaşımı için yapılandırılmışsa, diğer bilgisayarlar sunucudaki dosyalara erişebilirler. Benzer şekilde, bir e-posta sunucusu, e-posta yönetimi için kullanılabilir ve diğer bilgisayarlar bu sunucuya e-posta gönderebilirler veya e-postalarını alabilirler.

Bir sunucuya bağlanmak için, diğer bilgisayarların öncelikle sunucunun IP adresini bilmeleri gerekir. IP adresi, ağdaki cihazın benzersiz kimliğidir. Diğer bilgisayarlar, sunucuya yalnızca sunucunun IP adresini kullanarak bağlanabilirler. Sunuculara bağlantı seçenekleri ve protokolleri, sunucunun kullanım amacına göre değişebilir.

Örneğin bir web sitesini barındıran sunucuya erişebilmek için web sitesinin domain adresi kullanılabilir. Dijitalzade.com web sitemizin dosyalarını barındıran sunucuya bağlanarak istekte bulunmak ve siteye erişmek için öncelikle bir istemci üzerinde dijitalzade.com’a istek gönderilir. Dijitalzade.com’un hangi sunucuda barındırıldığını öğrenmek için DNS serverlar üzerinde bir tersine sorgulama süreci başlar. Bu süreçte Dijitalzade.com’un aktif IP kayıtlarını tutan DNS sunucusu, web sitesinin dosyalarını barındıran sunucunun ip adresini istemciye döner ve devamında istemci, sunucu bağlantısı kurulur. Kurulan bağlantı sonrası GET isteği gönderilen URL’in kaynakları web server tarafından işlenir ve yanıt olarak tarayıcıya döndürülür.

Herhangi Bir Bilgisayar Server Olarak Kullanılabilir mi?

Evet, herhangi bir bilgisayar server olarak kullanılabilir. Bilgisayarın türüne bakılmaksızın kişisel bir bilgisayar, masaüstü yada laptop, server (sunucu) olarak kullanılabilir.

Bir bilgisayarın server olarak işlev gösterebilmesi için doğru yazılımların kurulması gereklidir. Örneğin kişisel bir bilgisayar, bilgisayara indirilen bir FTP uygulaması ile aynı ağda bulunduğu cihazlarla dosya paylaşımı yapabilir.

Kişisel bir bilgisayar, özellikle de evdeki bilgisayarınızın bir sunucu gibi davranması mümkün olsa da, bu tarz bir bilgisayarı sunucu gibi çalıştırmadan önce belirli durumları aklınızda bulundurmalısınız ;

• Bir bilgisayara doğru yazılımlar indirilse dahi bağlantının sağlanabilmesi için server olarak kullanılacak bilgisayarın erişebilir olması gereklidir. (Ağ bağlantısı, erişim izni vb.)
• Bir bilgisayar sunucu olarak kullanılacak ise ilgili sunucuda gerçekleştirilecek işlemlerin ihtiyaç duyabileceği teknik, donanımsal gereklilikler dikkate alınmalıdır. Bir bilgisayar sunucu olarak kullanılmaya başlandığı anda ilgili cihazda gerçekleştirilen işlemler, bilgisayarın tüm teknik ve donanımsal yeterliliğini kullanabilir ve bilgisayar isteklere yanıt veremez duruma gelebilir.
• Bilgisayar, sunucu haline getirilip internetten bağlantılara açık hale getirildiğinde, internet üzerinden gelecek saldırılara açık hale gelir. Sunucu güvenliği sağlanmadan bilgisayara uzaktan erişim izinleri ve yolları sağlanmamalıdır ve bilgisayarın genel güvenliğine dikkat edilmelidir.
• Kişisel bir bilgisayarın sunucu olarak kullanılmasını sağlamak amacıyla bilgisayara kurulan yazılımlar sürekli ve aktif bir şekilde çalışmalıdır.

Dedicated (Özel) Bir Sunucu Kullanmanın Faydaları Nelerdir?

Özel (dedicated) bir sunucu kullanmanın çok çeşitli faydaları aşağıda listelenmiştir:

• Özel (dedicated) bir sunucunun uptime (aktif kalma) süresi, sunucu olarak kişisel bir bilgisayardan daha yüksektir.
• Güncel olmayan yazılımlar veya güvenlik, sistem sorunları, dedicated (özel) sunucular arasında çok yaygın değildir. Genellikle sunucuyu kiraladığınız markalar (hosting firmaları) sunucuların güvenliği ile alakalı pek çok temel düzenlemeyi kiralama öncesi düzenlerler. Paylaşımlı sunuculara kıyasla özel sunucularda güvenlik açıkları oluşması ihtimali sunucunun yönetimi ile doğrudan alakalıdır. Bir hosting firmasından dedicated (özel) bir sunucu kiraladığınızda sunucunun güvenliğinden doğrudan siz sorumlu olacağınız için ekstra güvenlik ile alakalı teknik kriterlere ekstra önem göstermelisiniz.
• Özel (dedicated) sunucuların, sunucuya özel olarak atanmış IP adresleri olduğu için bu tarz sunucuların DNS çözümlemesi süreci çok daha hızlı gerçekleşecektir.
• Özel (Dedicated) sunuculardaki kaynaklar, sizin projelerinize özel olarak ayrıldığı için kaynak kullanımı noktasında çok daha avantajlıdır. Dedicated serverlar, paylaşımlı serverlara ve kişisel bilgisayarlara kıyasla çok daha hızlı ve verimli çalışabilirler.

Server’ın (Sunucunun) SEO’ya Etkisi

Sunucuların SEO‘ya etkisi büyük ölçüde tekniktir. Bir web sitesinin (projenin) teknik sağlığının temelinde doğru donanımlar ile donatılmış, konfigürasyonları doğru ayarlanmış ve sağlıklı çalışan bir sunucu (server) bulunur.

Sunucuların teknik sağlığı SEO performansını pek çok farklı metrikte doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilir. Sunucular, özellikle web sitelerinin hızı, güvenliği ve kullanılabilirliği açısından önemlidir ve bu faktörler de SEO performansını doğrudan etkiler.

Sunucunun Açılış Hızlarına Etkisi ve SEO

Web sitesinin hızlı çalışması arama sonuçlarında iyi sonuçlar elde etmek için önemlidir. Web sitesinin yüklenme süresi uzunsa, ziyaretçilerin sabırsızlığı artabilir ve web sitesinden ayrılabilirler. Web sitelerinin açılış sürelerinin uzamasında yada kısalmasında sunucunun yanıt süresi doğrudan etkilidir. TTFB adı verilen sunucu yanıt süresi metriği ne kadar iyiyse web sitesinin açılış hızı o kadar hızlı olacaktır. TTFB yani sunucu yanıt süresi kısa olan web sitelerinde FCP, LCP ve CLS gibi Google’ın core web vitals metriklerinde çok daha başarılı sonuçlar elde edilebilir.

Bir sunucunun, temelde web server’ın, TTFB metriği sunucunun donanımsal özellikleri, RAM, CPU, Disk boyut ve hızları arttılarak, veritabanı optimize edilerek örneğin veritabanı sorgu uzunluğu kısaltılarak geliştirilebilir. Bir sunucu ne kadar optimize ve hızlı bir şekilde çalışıyor olsa da sunucu ile istemci arasındaki lokasyon farklılıkları isteğin süresinin uzamasına sebebiyet verebilir. Bu gibi lokasyon farklılıkları dikkate alınarak CDN kullanılması önerilir.

Sunucu Güvenliğinin SEO Etkisi

Sunucuların güvenliği de SEO performansını doğrudan etkileyebilir. Güvensiz bir sunucu, kötü amaçlı yazılımların veya diğer siber saldırıların hedefi olabilir. Siber saldırıların (örneğin hacklenme) hedefi olan web siteleri arama motoru botları tarafından güvenilmez web siteleri olarak işaretlenerek, arama sonuçlarında sıralama, index kaybı yaşayabilirler.

Özellikle hacklenme sonrası sıralama kaybı yaşayan web sitelerinde (projelerde) toparlanma süreci farklı sorunlara kıyasla oldukça uzun sürecektir. Google gibi gelişmiş arama motorları, web sitelerini güvensiz ve kalitesiz siteler olarak işaretlediklerinde domainin (projenin) tekrar güvenilir bir kaynak olduğuna dair sinyallerin iletilmesi ve sitenin toparlanması zaman alacaktır.

Sunucu Erişebilirliği ve SEO Etkisi

Sunucuların kullanılabilirliği (erişilebilirliği) de SEO açısından son derece kritiktir. Sunucuların doğru ve düzenli olarak bakımı yapılmazsa, web sitesinin (sunucunun) sürekli olarak çevrimiçi kalması mümkün olmayabilir. Bu durum ziyaretçilerin ve arama motoru botlarının web sitesine erişimini etkileyebilir ve SEO performansını düşürebilir. Arama motoru botları sunucu çökmesi yada çeşitli sunucu hataları nedeniyle web sitelerine erişemediklerinde ve ilgili durum uzun bir süre ile tekrarlı olarak devam ederse ilgili durum arama motorlarının siteyi kalitesiz bir site olarak işaretlemesine sebebiyet verebilir. Bu durum hem ilgili site için arama motorunun tarama bütçesini kısmasına hemde sitenin index kaybetmesine sebebiyet verebilir.

Sunucunun aktif olarak çalıştığı durumda sunucuda aktif çalışan web server’ın gelen isteklere doğru HTTP yanıtları döndürmesine de dikkat edilmelidir. HTTP 5 kodlu sunucu yanıtları sunucu tarafında bir sorun olduğuna işaret eder ve üstteki erişebilirlik sorunlarını tetikleyebilir.